Τα εμπόδια στη μελέτη

Και ήρθε η ώρα να αναλάβουμε δράση!

Όπως έχουμε ήδη πει, η 1^η μικρή πύλη που πρέπει να ανοίξει προκειμένου να ξεκινήσει η μελέτη είναι η προθυμία για γνώση και για μάθηση.

Για να είναι όμως ένας μαθητής επιτυχημένος, απαιτείται κάτι περισσότερο από απλή προθυμία για μάθηση.

Υπάρχουν όντως παγίδες, γι’ αυτό οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν πώς να μαθαίνουν αποτελεσματικά, προκειμένου να τις ξεπεράσουν.

Έχει ανακαλυφθεί* ότι υπάρχουν τρία συγκεκριμένα εμπόδια τα οποία μπορούν να μειώσουν την ικανότητα ενός ατόμου να μελετά και, επομένως, την ικανότητά του να μορφώνεται. Αυτά είναι στην πραγματικότητα η αιτία για την εκδήλωση διάφορων σωματικών και διανοητικών αντιδράσεων κατά τη μελέτη.

Αν κάποιος γνωρίζει και καταλαβαίνει ποια είναι αυτά τα εμπόδια και πώς να τα χειριστεί, η ικανότητά του να μελετά και να μαθαίνει θα βελτιωθεί κατά πολύ.

1^ο εμπόδιο: Η απουσία μάζας

[με τον όρο «μάζα» εννοούμε τα ίδια τα υλικά αντικείμενα για τα οποία μελετά κάποιος, οτιδήποτε έχει υπόσταση (π.χ. ένα αυτοκίνητο, ένα ζώο, ένα μηχάνημα, κ.λπ.) -σε αντίθεση με τη «σημασία» ενός θέματος, που είναι η έννοια, οι ιδέες ή η θεωρία του.] 

Όταν επιχειρούμε να εκπαιδεύσουμε κάποιον χωρίς τη μάζα του θέματος με το οποίο πρόκειται να ασχοληθεί, η μελέτη μπορεί να γίνει υπερβολικά δύσκολη.

Αν κάποιος μελετούσε λ.χ. για τα τρακτέρ, η μάζα θα ήταν ένα αληθινό τρακτέρ. Θα μπορούσε να μελετήσει ένα βιβλίο σχετικά με αυτά, πώς να χειριστεί τους διακόπτες, τα διαφορετικά είδη εξαρτημάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν –με άλλα λόγια όλη τη σημασία– αλλά μπορείτε να φανταστείτε πόσα λίγα θα καταλάβαινε, αν δεν είχε δει ποτέ ένα τρακτέρ;

Αυτό λοιπόν είναι το 1^ο εμπόδιο στη μελέτη.

Το να εκπαιδεύεις ένα άτομο όταν δεν έχει τη μάζα του πράγματος που μελετά και η μάζα δεν είναι διαθέσιμη, μπορεί να παράγει μια σειρά σωματικών, συναισθηματικών και διανοητικών αντιδράσεων που είναι δυσάρεστες και αποσπούν την προσοχή. 

Ένας μαθητής που συναντάει αυτό το πρόβλημα μπορεί να αισθανθεί σαν «ζουληγμένος», λυγισμένος, βαριεστημένος, κάπως σαν «πεθαμένος».

Μπορεί να νιώθει εκνευρισμένος, το κεφάλι του να γυρίζει, να έχει πονοκεφάλους και μια περίεργη αίσθηση στο στομάχι. Μπορεί επίσης να νιώθει ζαλισμένος, ενώ συχνά θα πονούσαν και τα μάτια του.

Πόσες φορές δεν έχουμε δει τους μαθητές μας –ή κι εμάς τους ίδιους– σε μία απ’ τις παραπάνω καταστάσεις ή σε συνδυασμό αυτών!!! (Και το αξιοσημείωτο είναι ότι τα συμπτώματα αυτά είναι πολύ περισσότερα απ’ αυτά που οι σύγχρονοι ψυχολόγοι τείνουν να ταξινομούν ως μαθησιακές διαταραχές…) 

Μαθητές οποιασδήποτε ηλικίας μπορούν να συναντήσουν αυτό το εμπόδιο.

Μερικοί φωτισμένοι εκπαιδευτικοί έχουν από ένστικτο κατανοήσει αυτή την αρχή όσον αφορά τους μικρότερους μαθητές, σίγουρα όμως, το θέμα δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ με τη σπουδαιότητα που του αρμόζει σε οποιοδήποτε επίπεδο εκπαίδευσης.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Να ένα παράδειγμα:

Ας πούμε ότι η Αννούλα τα βρίσκει σκούρα στο σχολείο με την αριθμητική της. Ανακαλύπτουμε ότι της είχαν βάλει ένα πρόβλημα σχετικά με μήλα, αλλά δεν είχε ποτέ πραγματικά μήλα στο θρανίο της για να τα μετρήσει. Μπορούμε να της δώσουμε λοιπόν μερικά μήλα και να βάλουμε στο καθένα απ’ αυτά έναν αριθμό. Τώρα έχει πραγματικά μήλα μπροστά της –όχι πλέον θεωρητικά μήλα.

Και φυσικά, δεν είναι ανάγκη να συναντήσουμε το πρόβλημα για να το αντιμετωπίσουμε…

Κάτι που εφάρμοζα στα δικά μου παιδιά, είναι το εξής: μαζεύαμε κουκουνάρια απ’ το δάσος όπου περνούσαμε τα καλοκαίρια, και κάναμε έτσι μαθήματα αριθμητικής, αλλά και πειράματα Φυσικής και ό,τι άλλο μπορούσαμε να σκαρφιστούμε!
Έτσι, η μάθηση γίνεται «παιχνίδι»!

Αυτό δε σημαίνει επίσης ότι η μέθοδος αυτή βρίσκει εφαρμογή μόνο στους μικρότερους μαθητές. Μπορεί να εφαρμοστεί σε μαθητές οποιασδήποτε ηλικίας (αφού όλοι συναντούν αυτό το εμπόδιο), με πολλούς και διάφορους τρόπους…

Αν λοιπόν δεν μπορούμε να δώσουμε ή να αποκτήσουμε άμεσα τη μάζα αυτού που διδάσκουμε ή μελετάμε, τότε:

Οι εικόνες, οι φωτογραφίες, οι χάρτες, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά, καθώς αντιπροσωπεύουν μια προοπτική ή ελπίδα μάζας.  

Οι ταινίες, τα ντοκιμαντέρ κ.λπ., βοηθούν επίσης πολύ.

(Αλλά αν κάποιος μελετάει για τρακτέρ, η τυπωμένη σελίδα και ο προφορικός λόγος δεν είναι υποκατάστατο ενός πραγματικού τρακτέρ!)

Έτσι λοιπόν, διαθέτοντας αυτή τη θεμελιώδη γνώση, παρατηρώντας απλά τα «συμπτώματα», θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε ότι το πρόβλημα του μαθητή (ή το δικό μας ως μελετητών κάποιου θέματος) είναι η έλλειψη μάζας και να το λύσουμε παρέχοντας την κατάλληλη μάζα.

Ή θα μπορούσαμε να έχουμε κάποιο αντικείμενο ή ένα λογικό υποκατάστατο. 

Μπορούμε επιπλέον, ως εκπαιδευτικοί και ως γονείς, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αναζητούν μάζα όπου είναι δυνατόν ή να παριστάνουν και να επιδεικνύουν αυτό που μαθαίνουν με μικροαντικείμενα, ονομάζοντάς τα και μετακινώντας τα ανάλογα. Μπορούν επίσης να κάνουν ένα σκίτσο ή μια αναπαράσταση αυτού που μαθαίνουν, για να το κάνουν πιο χειροπιαστό. (Η κόρη μου είχε μάθει τη Βυζαντινή Ιστορία της Β’ Γυμνασίου «παίζοντας» με Playmobil και κάνοντας αναπαραστάσεις…)

Έτσι οι ιδέες «βγαίνουν» από το μυαλό τους, τα παιδιά γίνονται εξωστρεφή και η μελέτη μοιάζει με παιχνίδι (εννοείται, βεβαίως, ότι έχει προηγηθεί η αποσαφήνιση λέξεων και όρων που διδάσκουμε…)

                Στο επόμενο άρθρο, το 2ο εμπόδιο στη μελέτη…

*Το υλικό γι’ αυτό το άρθρο έχει αντληθεί από κείμενα και διαλέξεις του L. Ron Hubbard με θέμα «Τεχνολογία Μελέτης».