Τους κάνουμε πραγματικά ικανούς να αντιμετωπίζουν και να
χειρίζονται τη ζωή στα διάφορα πεδία της και να ζουν ως άτομα ευτυχισμένα,
δημιουργικά, που προσφέρουν στη ζωή και αντλούν ευχαρίστηση απ’ αυτή;»
Η εμπειρία μου λέει πως
στα σχολεία μας έχουμε υπερβολικό φόρτο δουλειάς καθώς και υπερβολικά μεγάλη
ποσότητα άχρηστων αποσκευών από πλευράς γνωστικών αντικειμένων.
«Μπουκώνουμε» τα παιδιά
με πληροφορίες, «γνώσεις», δεδομένα, τα οποία συνήθως δεν συσχετίζονται μεταξύ
τους και, το χειρότερο, σπανίως είναι εφαρμόσιμα στην πράξη και χρήσιμα στην
πραγματική ζωή…
Είναι συγκλονιστικό το
πώς η εκπαίδευση προσπαθεί μ’ αυτό τον τρόπο να μειώσει όλα τα παιδιά φέρνοντάς
τα στο ίδιο διανοητικό επίπεδο. Αγνοεί επιδεικτικά το γεγονός ότι υπάρχουν τόσα
είδη νοημοσύνης όσα είναι και τα παιδιά, με την έννοια ότι κάθε παιδί είναι
μοναδικό και φέρει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, κλίσεις και ταλέντα,
που το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν μπαίνει καν στον κόπο να εκτιμήσει…
Αντιθέτως μάλιστα! Η διαφορετικότητα συνιστά πρόβλημα -και με μεγάλη πλέον ευκολία
πολλά παιδιά σήμερα χαρακτηρίζονται ως «προβληματικά» και οι «ειδικοί» τους
κρεμούν διάφορες ταμπέλες με ψυχικές και μαθησιακές διαταραχές…
Πρόσφατα ανακάλυψα στο διαδίκτυο την εμπνευσμένη
ομιλία του Βρετανού συγγραφέα και συμβούλου εκπαίδευσης και καλλιτεχνικής
παιδείας σερ Κεν Ρόμπινσον σε συνάντηση της TEDxAcademy (2006) και σας συνιστώ
να την αναζητήσετε και να την απολαύσετε! Ο τίτλος αυτής: «Πώς το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα». Ήταν σαν να άκουγα
τις σκέψεις μου, τόσο απόλυτα με εκφράζουν τα λεγόμενά του, γι’ αυτό σας
παραθέτω εδώ κάποια από αυτά:
«Μας
ενδιαφέρει όλους η εκπαίδευση», λέει
ο Ρόμπινσον, «εν μέρει επειδή είναι
προορισμένη να μας πάει σε ένα μέλλον που δεν μπορούμε να συλλάβουμε.
-Η
δημιουργικότητα είναι σήμερα τόσο σημαντική για την εκπαίδευση όσο και ο
αλφαβητισμός, και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο. Αν όμως δεν
είσαι προετοιμασμένος να κάνεις λάθος, δε θα σκεφτείς ποτέ κάτι πρωτότυπο. Και
μέχρι να φτάσουν στην ενηλικίωση, τα περισσότερα παιδιά έχουν χάσει αυτή την
ικανότητα. Στιγματίζουμε τα λάθη… και διευθύνουμε σήμερα εθνικά εκπαιδευτικά
συστήματα όπου τα λάθη είναι το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις. Το
αποτέλεσμα είναι ότι εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους κάνοντάς τους να ξεχνούν τις
δημιουργικές του ικανότητες. Και
είναι πραγματικά εντυπωσιακές ικανότητες που έχουν τα παιδιά -οι ικανότητές
τους για δημιουργία και καινοτομία, που τις σπαταλάμε αλύπητα…
-Το
θέμα είναι ότι δεν μεγαλώνουμε ώστε να γίνουμε δημιουργικοί, αντιθέτως,
μεγαλώνουμε κι εκπαιδευόμαστε ώστε να ξεχάσουμε τη δημιουργικότητά μας. Γιατί
συμβαίνει αυτό; [….] Όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο έχουν την ίδια
ιεράρχηση θεμάτων. Στην κορυφή βρίσκονται τα μαθηματικά και οι γλώσσες, μετά οι
ανθρωπιστικές επιστήμες, και στο τέλος είναι οι τέχνες. […] Όταν τα παιδιά
μεγαλώνουν, τα εκπαιδεύουμε προοδευτικά από τη μέση και πάνω... και
επικεντρωνόμαστε στο κεφάλι τους! Έχουν αποσυνδεθεί απ’ το σώμα τους […] Το
εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι στοιχειοθετημένο στην ιδέα της ακαδημαϊκής
ικανότητας…
-Το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης σχεδιάστηκε για να
καλύπτει τις ανάγκες της βιομηχανοποίησης. Έτσι, η ιεράρχηση έχει τις ρίζες της
σε δύο ιδέες: Η πρώτη
είναι ότι τα πιο χρήσιμα μαθήματα για την εύρεση εργασίας είναι στην κορυφή.
Σας οδήγησαν, πιθανότατα, μακριά από κάποια πράγματα που σας άρεσαν όταν
ήσασταν παιδιά, με τη δικαιολογία ότι δεν θα βρίσκατε ποτέ δουλειά κάνοντας
αυτά, σωστά; Μην κάνεις μουσική, δεν πρόκειται να γίνεις μουσικός. Μην κάνεις
τέχνη, δεν θα γίνεις καλλιτέχνης… Καλοπροαίρετες συμβουλές -σήμερα όμως, που
ολόκληρος ο κόσμος κατακλύζεται από μια επανάσταση, προφανώς λανθασμένες. Και η δεύτερη ιδέα είναι η ακαδημαϊκή ικανότητα, η οποία έχει
πραγματικά καταλήξει να κυριαρχεί στην άποψη που έχουμε για την εξυπνάδα, διότι
τα πανεπιστήμια σχεδίασαν το σύστημα καθ' ομοίωσή τους. Αν το σκεφτείτε, το σύστημα
της δημόσιας εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο είναι μια παρατεταμένη διαδικασία εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. Με συνέπεια πολλοί, εξαιρετικά
ταλαντούχοι, ευφυείς, δημιουργικοί άνθρωποι να νομίζουν πως δεν είναι, επειδή
αυτό στο οποίο ήταν καλοί στο σχολείο δεν είχε αξία, ή στιγματιζόταν. Νομίζω
πως δεν μας παίρνει να συνεχίσουμε κατά τον ίδιο τρόπο. Σύμφωνα με την UNESCO, στα επόμενα 30 χρόνια θα έχουμε τον μεγαλύτερο
αριθμό αποφοίτων από την εκπαίδευση! Και αυτό, σε συνδυασμό με την τεχνολογία
και το πώς αυτή επιδρά στην εργασία, τη δημογραφία και την τεράστια πληθυσμιακή
έκρηξη. Ξαφνικά τα πτυχία δεν θα αξίζουν τίποτα. Δεν είναι αλήθεια; Όταν ήμασταν
εμείς μαθητές, αν είχες πτυχίο, είχες και δουλειά. Αλλά τώρα παιδιά με πτυχία,
συχνά γυρίζουν σπίτι να παίξουν ηλεκτρονικά παιχνίδια, γιατί χρειάζεσαι
μεταπτυχιακό, εκεί που πριν χρειαζόσουν πτυχίο, και πάει λέγοντας… Είναι μια
διαδικασία ακαδημαϊκού πληθωρισμού. Φανερώνει ότι ολόκληρη η δομή
της εκπαίδευσης σείεται κάτω από τα πόδια μας.
-Πρέπει
να ξανασκεφτούμε ριζικά την άποψη που έχουμε για την ευφυΐα. Πρώτον, η ευφυΐα ποικίλει.
Σκεφτόμαστε τον κόσμο με όλους τους τρόπους που τον βιώνουμε. Δεύτερον, η
ευφυΐα είναι δυναμική και υπέροχα διαδραστική. Στην πραγματικότητα, η
δημιουργικότητα συχνά έρχεται μέσω της αλληλεπίδρασης διαφορετικών τρόπων
θεώρησης των πραγμάτων.
-Πρέπει να
είμαστε πολύ προσεκτικοί να χρησιμοποιούμε αυτό το δώρο της ανθρώπινης
φαντασίας.
Και ο μόνος τρόπος να το κάνουμε αυτό, είναι να αναγνωρίσουμε τις δημιουργικές
μας ικανότητες για τον πλούτο που διαθέτουν, και τα παιδιά μας για την ελπίδα
που είναι. Στόχος μας είναι να εκπαιδεύσουμε την ολότητά τους, ώστε να
αντιμετωπίσουν το μέλλον. Παρεμπιπτόντως, μπορεί εμείς να μην δούμε αυτό το
μέλλον αλλά εκείνα θα το δουν. Δουλειά μας είναι να τα βοηθήσουμε να κερδίσουν
κάτι απ’ αυτό».
Τάδε έφη σε γενικές γραμμές ο σερ Ρόμπινσον. Και
προσθέτω:
Εκτός όλων αυτών,
υποβάλλουμε εξακολουθητικά τα παιδιά μας σε αυτό το απρόσωπο και μάλλον άκαρδο πράγμα που λέγεται «ομαδική εξέταση».
Κι εδώ είναι που κάθε μαθητής ξεχωριστά γνωρίζει την πικρία. Το άτομο πρέπει να
απομνημονεύει και να καταπίνει καθετί του λένε τα βιβλία κι οι δάσκαλοί του
χωρίς ποτέ να αμφισβητεί τίποτε από αυτά αν θέλει να πάρει υψηλούς βαθμούς. Το
σχολείο και το Πανεπιστήμιο βάζει τη σφραγίδα του στα διπλώματά του, και ιδού!
Έχουμε το αγόρι ή το κορίτσι να αποφοιτά, να προσπαθεί να βρει μια δουλειά και
να κουμαντάρει τη ζωή του. Φυσιολογικά, θα έπρεπε να ήταν ικανό να κινείται
άνετα στη ζωή, διαθέτοντας ένα πολύ καλό μυαλό… Και, πολύ αργά, αρχίζει να
χρησιμοποιεί τα στοιβαγμένα και μη συσχετιζόμενα αρχεία μνήμης του για να βρει
λύσεις, στερείται
όμως φαντασίας και πραγματικών δεξιοτήτων για τη ζωή. Είχε περισσότερα
δεδομένα απ’ όσα προβλήματα –κι εκείνα τα μικρά πραγματάκια στο βιβλίο δεν
είναι προβλήματα…
Νομίζουμε ότι όσο
περισσότερα δεδομένα διδάσκουμε τόσο πιο περισσότερα θα «μάθει» το παιδί. Αυτό όμως
ισχύει μόνο στην κόλλα εξέτασης…
Προσπαθώ να πω πως ένα
βουνό δεδομένων που έχει απομνημονεύσει κάποιος δεν θα είναι ποτέ εκπαίδευση
και, αν η εφαρμογή αυτής της μεθόδου -μαζί με τις μαζικές εξετάσεις- δεν
εγκαταλειφθεί, θα συνεχίζουμε να οδεύουμε προς την αποτυχία, ή και τον όλεθρο…
Αν για το σχολείο αυτός είναι
ο τελικός σκοπός, τότε για τον μαθητή που παπαγαλίζει αυτό γίνεται απλώς το
τέλος για την ευτυχία του. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, τα πάντα είναι ένας
κυκεώνας και το μυαλό του είναι οικτρά ανίκανο να αντεπεξέλθει στη ζωή.
Όμως υπάρχει λύση! Κι αυτή η λύση πρέπει να εφαρμοστεί αν δε
θέλουμε να συνεχίσουμε να μορφώνουμε και μετά να κουνάμε τα κεφάλια μας με
απορία βλέποντας τους «μορφωμένους»…
Κι επιτρέψτε μου εδώ να
δηλώσω ότι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει περάσει μια μίζερη εκπαίδευση δεν θα
είναι ικανός να βρει την ευτυχία…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου