Πανελλήνιες: Οδηγίες προς...ναυτιλλομένους!

Ο καιρός πλησιάζει!

104.040 χιλιάδες υποψήφιοι είναι σε θέση… μάχης ενόψει των πανελλαδικών εξετάσεων, συναγωνιζόμενοι για 74.692 θέσεις στα Πανεπιστήμια της χώρας. (Μεταξύ αυτών, και τα «δικά» μου παιδιά, οι μαθητές μου της Γ’ Λυκείου, με τους οποίους μοιραστήκαμε φέτος πολλές ώρες διδασκαλίας, συζητήσεων και αναζητήσεων…)

Τα παιδιά και οι οικογένειές τους φτάνουν στο τέλος αυτής της μακρόχρονης και εξαντλητικής προσπάθειας, και τα συναισθήματα είναι πολλά και ανάμικτα. Το άγχος και η αγωνία των εξετάσεων και της «επόμενης μέρας» είναι αισθητά, όσο καλή προετοιμασία κι αν έχει γίνει.

Από μόνη της άλλωστε η λέξη «εξέταση»/«εξετάσεις» είναι πολλαπλά και αρνητικά φορτισμένη … Σκεφτείτε ότι στη ζωή μας χρειάζεται να κάνουμε ένα σωρό από δαύτες: ιατρικές εξετάσεις, εξετάσεις οδήγησης, σχολικές εξετάσεις, εξετάσεις για πτυχία ξένων γλωσσών, … κάθε λογής δοκιμασίες τέτοιου είδους, που μόνο ευχάριστα συναισθήματα δεν γεννούν. Αντιθέτως μάλιστα, παραπέμπουν σε καταστάσεις όπως η …Ιερά εξέταση! Ο φόβος της αποτυχίας -ή και της τιμωρίας- ελλοχεύει∙ η ντροπή της αποτυχίας και η ενδεχόμενη περιφρόνηση κάνει το άτομο να νιώθει δυστυχισμένο.

Στις εξετάσεις για την εισαγωγή στα Πανεπιστημιακά ιδρύματα, το μέλλον των παιδιών μοιάζει να  κρίνεται μέσα σε λίγες ώρες εξετάσεων. Αυτό, σε συνδυασμό με την αίσθηση πως βρίσκονται μπροστά σε ένα μεγάλο βήμα στη ζωή τους, λειτουργεί πολύ πιεστικά, τα κάνει να βρίσκονται «στην πρέσα»…

Και τα παιδιά μπορεί να καταπιεστούν μέχρι αυτού του σημείου από τους γονείς και το σχολείο, που να χάνουν ένα μεγάλο μέρος της ικμάδας τους. «Μου λένε ότι δεν βάζω τα δυνατά μου», ή ότι «φυγοπονούσα και τεμπέλιαζα», ή ότι «έπρεπε να πάρω μεγαλύτερους βαθμούς»… «Μου είπαν ότι δεν θα γίνω ποτέ τίποτα», ή ότι «δεν θα καταξιωθώ στην κοινωνία…», και άλλα πολλά παρόμοια έχω ακούσει από τα παιδιά, τα  οποία, ούτως ή άλλως, είναι καθηλωμένα από ένα σύστημα μαζικής εκπαίδευσης  που αναδύεται από την απαίτηση  της κοινωνίας για διπλώματα και υψηλές θέσεις.

Και το «επιστέγασμα» αυτού του συστήματος, οι Πανελλήνιες, είναι ένας (θεσμός καθιερωμένος εδώ και 5 δεκαετίες) στον οποίο έχουμε  προσδώσει τεράστια βαρύτητα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Θα τολμήσω να πω ότι, κατά κάποιον τρόπο, συμβολοποιεί τον ζήλο των νεοελλήνων να γίνουν «επιτυχημένοι» στη ζωή και να κερδίσουν κοινωνική καταξίωση.

Έχουμε μάθει λοιπόν το παιδί ότι πρέπει να απομνημονεύει και να καταπίνει καθετί που του λένε τα βιβλία και οι διδάσκοντές του (χωρίς ποτέ να αμφισβητεί τίποτα απ’ αυτά), αν θέλει να πάρει υψηλούς βαθμούς ώστε  να «περάσει στις εξετάσεις» και να σπουδάσει κάπου…

Αν και άλλαξαν  αρκετά πράγματα  τα τελευταία χρόνια με την περιβόητη κρίση, η ελληνική οικογένεια δεν παύει να είναι «ζεμένη» στο «άρμα» των Πανελληνίων εξετάσεων και να επενδύει μεγάλα ποσά και πολύ μόχθο στην προετοιμασία των εφήβων μαθητών στα φροντιστήρια, στα ιδιαίτερα, κ.λπ., κ.λπ..

Τι κάνουμε τώρα;…

«Φέτος δίνουμε Πανελλήνιες», ακούω από πολλές μαμάδες! «Πώς θα τα πάμε άραγε;»…

Και φυσικό είναι, όταν κάποιος επενδύει για το μέλλον, είτε γονιός είτε παιδί-υποψήφιος, να μην αρέσκεται στην αποτυχία και να προσδοκά το καλύτερο!

Ας μην ξεχνάμε όμως, αγαπητοί γονείς, ότι δεν «περνάμε εξετάσεις» ως γονείς, δεν κρινόμαστε ως «επαρκείς» ή «ανεπαρκείς» γονείς από την επίδοση του παιδιού μας στις Πανελλήνιες! Δεν χρειάζεται να μπαίνουμε σε συναγωνισμό ή ανταγωνισμό για να αποδείξουμε πόσο «καλοί» γονείς είμαστε…

Το έργο της διαπαιδαγώγησης έχει ήδη συντελεστεί σε μεγάλο βαθμό, και το αποτέλεσμα κρίνεται από το πόσο υγιή (ψυχικά και πνευματικά) είναι τα τέκνα μας, και πόσο ισορροπημένα κι ευτυχισμένα είναι!

Αν το μεγαλώσαμε με στοργή, κατανόηση, καλή επικοινωνία και του δώσαμε ευκαιρίες, εφόδια  και καλές βάσεις για τη ζωή, ε τότε, ας εμπιστευτούμε το έργο μας και ας αφήσουμε τις ανησυχίες και το άγχος κατά μέρος… Το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να βοηθήσουν κανέναν, ειδικά σ’ αυτή τη δύσκολη περίοδο!

Ας σταθούμε πλάι τους με σταθερότητα, παρέχοντάς τους ηρεμία και ασφάλεια, φροντίδα (όχι μόνο υλική αλλά, κυρίως, συναισθηματική), δείχνοντάς εμπιστοσύνη στα παιδιά μας αλλά και στους εαυτούς μας…

Ας μην παίξουμε το διαδεδομένο -βάσει κοινωνικής συμφωνίας- «παιχνίδι» τού «πρέπει να γίνεις κάποιος», «πρέπει να πετύχεις πάση θυσία», χωρίς κανείς να ορίζει τι πραγματικά συνιστά  επιτυχία στη ζωή…

Το παιδί μας είναι ήδη «κάποιος», και μάλιστα πολύ σημαντικός!!! Είναι ένα ον με τη δική του οντότητα, προσωπικότητα και ταυτότητα! Θέλει να είναι ο εαυτός του, κι εμείς του βάζουμε συχνά πρόσθετες «αξίες» και ταυτότητες που, όχι μόνο δεν τις έχει ανάγκη, αλλά το βαραίνουν κιόλας και το κάνουν να ξεστρατίζει από τη δική του αλήθεια και τους δικούς του στόχους, να γίνεται κάποιος που προσπαθεί να πληρώσει τις προσδοκίες των γονιών του ή του «συστήματος»… Συχνά φτάνουν να νιώθουν «νικημένα» μέσα στο περιβάλλον τους και στον αγώνα τους για ζωή.

Ας μην το κάνουμε αυτό στα παιδιά μας, όπως δεν θα θέλαμε να το κάνουν σε μας οι δικοί μας γονείς, σύντροφοι, κ.λπ.

Και ας μην κάνουμε καμία εκτίμηση, ει δυνατόν! Δεν βοηθάει, αντιθέτως μάλιστα! Ας αποφεύγουμε τις υποθέσεις για το πώς και τι είναι πιθανό να καταφέρει ο μαθητής. Γιατί ακόμα και ένα θετικό σχόλιο του τύπου «σε αυτό το μάθημα θα σκίσεις», μπορεί να λειτουργήσει αγχωτικά. Πόσο μάλλον να εκφέρουμε υποτιμητικά σχόλια ή να κάνουμε συγκρίσεις με άλλους φίλους/συμμαθητές του παιδιού. (Αυτό είναι έως και εγκληματικό!) Και πρακτικές που θέλουν τους γονείς να είναι φορείς πίεσης και πειθούς με το να λένε πόσα περιμένουν από το παιδί, ότι αναμένουν να δουν τις ικανότητές του και άλλα τέτοια, μόνο θετικά δε λειτουργούν...

Φυσικά, αγωνίες όπως «Πώς θα τα καταφέρει στη ζωή του;» έχουν βάση, είναι εύλογες και είναι ανθρώπινες… Αν όμως έχουμε δουλέψει ώστε να γίνουν υγιείς ενήλικες, θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις όποιες ανάγκες και να δημιουργήσουν τη ζωή τους!!!

Άλλωστε, με την αγάπη και την κατανόηση που έχουμε δείξει, ξέρουν ότι έχουν και θα συνεχίσουν να έχουν πάντα τη στήριξή μας.

Όπως και να έχει πάντως, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εξετάσεων, τα παιδιά θα πρέπει να αποχωριστούν από την προστατευτική «φωλιά» του στενού οικογενειακού τους περιβάλλοντος, θα πρέπει να προχωρήσουν, να βρουν τον δικό τους δρόμο, αυτόν που τους ταιριάζει και τα κάνει ευτυχισμένα! Και γι’ αυτό, το πιο πολύτιμο είναι να έχουν πίστη στον εαυτό τους και τις δυνατότητες και τις δυνάμεις τους και, φυσικά, τον αυτοσεβασμό τους!!!

Αυτή την περίοδο της δοκιμασίας, να είστε διατεθειμένοι να μιλάτε για κάθε είδους πράγματα που ευχαριστούν τα παιδιά.  Η αποδοχή, η κατανόηση, η στοργή και η ηρεμία είναι τα στοιχεία που χρειάζεται τώρα το παιδί, ένα ευχάριστο περιβάλλον, μια ενθάρρυνση και μια ζεστή αγκαλιά. Κι όταν βγουν από την «πρέσα», θα είναι μια λαμπρή καλοκαιρινή μέρα για όλους!

Σε πρακτικό επίπεδο, βέβαια, είναι απολύτως αναγκαίο να φροντίσουμε ώστε το παιδί να κοιμάται καλά, να τρώει σωστά και να κάνει κάποια –υποτυπώδη έστω- σωματική άσκηση. Ο καλός ύπνος ξεκουράζει το σώμα, καθαρίζει το μυαλό και εξασφαλίζει τη διαύγεια της σκέψης. Η ισορροπημένη διατροφή εξασφαλίζει καλή σωματική κατάσταση και η άθληση συμπληρώνει και βοηθάει τον οργανισμό να εκτονώνεται. Το σώμα, σαν μια μηχανή που επιτελεί κάποιες λειτουργίες, χρειάζεται την κίνηση. Το να είναι καθηλωμένο τόσες ώρες σε μια καρέκλα (όπως γίνεται κατά τη μελέτη), μπορεί να αποτελεί εμπόδιο και για τη διανοητική λειτουργία… Γι’ αυτό, μην παραλείπετε να βάζετε το σώμα σε κίνηση.

Και, μια τεχνική που μπορεί ένας μαθητής να εφαρμόσει και θα τον βοηθήσει πολύ,  είναι το να πηγαίνει μια βόλτα με τα πόδια, κοιτάζοντας γύρω του. Μπορεί εύκολα να το καθιερώσει, πηγαίνοντας έστω από το σπίτι στο φροντιστήριο ή κάνοντας μια βόλτα γύρω από το τετράγωνο... Είναι αυτό που λέμε «για να ξελαμπικάρει το μυαλό». Οι πολλές ώρες διάβασμα προκαλούν θολούρα και χρειάζονται διάλειμμα. Και ένα ιδανικό διάλειμμα είναι αυτό! Αναζωογονεί τον οργανισμό, μας κάνει να κοιτάμε έξω, μακριά, να ερχόμαστε σε επαφή με τον κόσμο γύρω μας. Διευρύνει τον ορίζοντα, την ψυχή μας, την αίσθηση του ποιος είμαι! Μας ξεκουράζει και μας δίνει ενέργεια να συνεχίσουμε! Μισή ώρα περίπατος κάθε μέρα δυναμώνει την ψυχή και το μυαλό!

 
Οι Πανελλήνιες είναι ένα βήμα για τη ζωή. Δεν είναι όμως όλη μας η ζωή. Και αυτό χρειάζεται να το καταλάβουμε όλοι, γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές. 

Αγαπητοί μαθητές…

Το κατά πόσον θα επιτευχθεί ο στόχος που έχει θέσει κάποιος, κρίνεται από πολλούς αστάθμητους παράγοντες που δεν αφορούν πάντα και εξ ολοκλήρου τον κάθε μαθητή χωριστά ή την προετοιμασία που έχει κάνει, αλλά ένα σύνολο παραγόντων, όπως το πόσο εύκολα ή δύσκολα, προβλεπόμενα ή απρόβλεπτα  θα είναι τα θέματα, ποιες σχολές έχουν αυξημένη ζήτηση και άλλα τέτοια που, όσο και να θέλουμε, ούτε μπορούμε ούτε έχει νόημα να τα ψάχνουμε, αφού κάθε χρόνο αλλάζουν.

Κάντε την καλύτερη προσπάθειά σας, και ας την κάνετε όχι απλά γιατί «πρέπει» να περάσετε στις εξετάσεις, αλλά γιατί είναι μια πρόκληση! Είναι κι αυτό ένα από τα πολλά «παιχνίδια» που καλούμαστε να παίξουμε στη ζωή.

Κι όπως κάθε παιχνίδι, αποτελείται μεταξύ άλλων από «αντιπάλους», εμπόδια, ελευθερίες και σκοπούς. Και κάποιοι «νικούν» ενώ κάποιοι «χάνουν». Έτσι είναι φτιαγμένο το παιχνίδι… Κι όταν ξεχνάμε ότι είναι κάπως σαν να παίζουμε μπάλα και  προσδίδουμε πολύ μεγάλη σοβαρότητα σε όλο αυτό, τότε επέρχεται πολύ μεγάλη κούραση κι ένα σωρό δυσάρεστα κι ανεπιθύμητα πράγματα αρχίζουν να  συμβαίνουν... 
Να θυμάστε λοιπόν ότι, ακόμα και αν δεν έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα, δεν αξίζει κάποιος να βυθιστεί σε αρνητικά συναισθήματα. Για να είναι κανείς ευτυχισμένος, χρειάζεται να μπορεί να αντιμετωπίζει, μ’ άλλα λόγια να βιώνει, τα πράγματα που συμβαίνουν!

Οι ευκαιρίες δεν δίνονται μόνο μέσα από τα Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις σπουδές, αλλά ανά πάσα ώρα και στιγμή υπάρχουν γύρω μας, αρκεί κανείς να είναι αρκετά παρατηρητικός και να μπορεί να τις διακρίνει –ή να τις δημιουργήσει- και να τις αδράξει!

Δεν θα πάνε όλοι στα Πανεπιστήμια ώστε να γίνουν γιατροί, δικηγόροι, αρχιτέκτονες ή επιστήμονες… Υπάρχουν –ευτυχώς- πάμπολλα άλλα ωραία πράγματα που μπορεί κανείς να κάνει στη ζωή, πολλά ενδιαφέροντα, προσοδοφόρα και χρήσιμα επαγγέλματα που μπορεί να ασκήσει και να είναι ένας επιτυχημένος και ικανοποιημένος επαγγελματίας!

Και ποτέ μην ξεχνάτε, παίδες: τα όνειρά μας και τα πρέπει μας να είναι δικά μας, όχι των άλλων!

     Για εσένα παλεύεις, για εσένα προσπαθείς, δικά σου είναι τα όνειρα!...

Και μην ξεχνάς: η μεγαλύτερη χαρά στη ζωή είναι η χαρά της δημιουργίας! Βούτηξε μέσα της και δημιούργησε τη ζωή σου και την ευτυχία σου!!!

Εύχομαι σε όλα τα παιδιά η διαδικασία αυτή να είναι ένα ακόμη βήμα προς τον ορίζοντα των ονείρων τους!!!

* Στο κείμενο υπάρχουν στοιχεία από το άρθρο της Μ. Κουμαριανού «Είναι εξετάσεις, όχι πόλεμος»,
 και από τα κείμενα του L. R. Hubbard «Τα προβλήματα της εργασίας» και «Εκπαίδευση».