Περί μάσκας και Μασκαράδων...

 

Είναι γνωστό από τους αρχαίους προγόνους μας ότι ο ανθρώπινος βίος, για να εξελίσσεται ομαλά και ειρηνικά, έχει ανάγκη της ευρυθμίας και της ευαρμοστίας. Άνευ αυτού του ρυθμιστικού παράγοντος, η ατομική, πολιτική και κοινωνική ζωή διαταράσσεται και διαλύεται. Η ζωή όμως υπόκειται στους φυσικούς νόμους και μεταβάλλεται ή και προσαρμόζεται στη συνεχή και αιώνια ροή των πραγμάτων. Μία ριπή και «τα πάντα εξηφάνισται».

Αυτό το τραγικό γεγονός ζούμε σήμερα. Η επέλαση του ιού διέλυσε την κανονικότητά μας. Η χρήση της μάσκας έγινε το απαραίτητο εξάρτημα στην καθημερινή μας ζωή. Όπλο απαραίτητο για τη διαφύλαξη της υγείας…

Αλλά αυτή έχει και τις θλιβερές συνέπειες… Μετεβλήθη εντός μας ο ρυθμός του κόσμου. Η ψυχολογία μας, οι κοινωνικές μας σχέσεις, τα συναισθήματά μας, η ελευθερία μας, έχουν διασαλευθεί… Είμαστε όμως αναγκασμένοι να υπομείνουμε, να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα για να διασφαλίσουμε το αγαθό της υγείας και της κοινωνικής συνοχής…

Μια όμως και μιλάμε για μάσκες, χρήσιμες και επωφελείς, ας επεκτείνουμε λίγο το θέμα και σε άλλες, παρεμφερείς μάσκες, που τις φοράμε συνεχώς στην καθημερινή μας ζωή, την κοινωνική, και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Βέβαια, οι υφασμάτινες μάσκες ή τα προσωπεία εχρησιμοποιήθησαν από την αρχαία εποχή στο θέατρο, στην τέχνη γενικώς, στις κοινωνικές εκδηλώσεις, στις Απόκριες κ.λπ., προκειμένου οι χρήστες τους να «υποκριθούν», να κρύψουν το πραγματικό τους πρόσωπο, τα αισθήματά τους. Μη λησμονούμε ότι οι ηθοποιοί στο αρχαίο θέατρο ελέγοντο «υποκριταί»…  

Τηρουμένων λοιπόν των αναλογιών (ή όπως έχει καθιερωθεί: Mutatis mutandis) οδηγούμαστε σε μια πραγματικότητα: ότι όλοι μας είμαστε «Μασκαράδες».

Η έκφραση δεν είναι προσβλητική ή μειωτική (αν και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και έτσι).

Τι σημαίνει όμως ότι όλοι μας φοράμε συνεχώς σχεδόν μία αόρατη μάσκα;

Αν εμβαθύνουμε λίγο στη συνείδησή μας και το ασυνείδητο –μια άβυσσο πραγματική, όπως μας διδάσκει η ψυχολογία του ασυνειδήτου–, θα διαπιστώσουμε ότι στα βάθη της ψυχής μας υπάρχουν «εμφυτευμένοι» μηχανισμοί για την προστασία της ζωής, της κοινωνικότητας και της εύρυθμης λειτουργίας της κοινωνίας. Αυτή λοιπόν η αόρατη μάσκα, το ψεύτικο προσωπείο ή εν ψυχρώ υποκρισία, όπως κοινώς λέγεται, εξυπηρετεί τον ομαλό ρυθμό της κοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων. (Η ζωή, ο ρυθμός της, όπως και η πολιτική, είναι τέχνη. Το «Savoir vivre*» μας διδάσκει τους τρόπους και τις τεχνικές στις κοινωνικές σχέσεις.)

Καθημερινά έχουμε τέτοια παραδείγματα όπου, εάν δεν λειτουργούσε η «υποκρισία», θα διαταράσσονταν οι ανθρώπινες σχέσεις.

–Σε ακατάλληλη ώρα έρχεται στο σπίτι ένας επισκέπτης… Κάθεται αρκετή ώρα… (εσύ είσαι κουρασμένος…) Φεύγει ζητώντας συγγνώμη… Τι απαντούμε; «Άντε καλά, δεν πειράζει» «χαμογελώντας». Υποκρινόμαστε. Μέσα μας τι λέμε; «Ήταν ανάγκη, Χριστιανέ μου, να μας κουράσεις τέτοια ώρα;»

Αν εκφράζαμε τα πραγματικά μας αισθήματα, θα προέκυπταν πολλές παρεξηγήσεις –ή και διαλύονταν πολλές σχέσεις...

Τι λέει ο Σουρής; «–Πώς είστε; Πώς είναι ο πατέρα σας και η σεβαστή μητέρα σας; –Πολύ καλά! –Πώς χαίρω!» Και σεις βεβαίως ξέρετε πως δεν ενδιαφέρεται για τούτους που ρωτά. Διασώζονται όμως με αυτό τον τρόπο τα προσχήματα…

–Ποτέ δεν λέμε σ’ έναν άνθρωπο τι άσχημος είναι –ή σε μια κυρία πόσο χονδρή, κ.λπ.,
κ.λπ.

–Και στην πολιτική διπλωματία εφαρμόζεται, κατά τρόπο συνειδητό όμως και επιστημονικό, η διπροσωπία-ανειλικρίνεια, τουτέστιν ή υποκρισία, για την επίτευξη επιδιωκόμενου σκοπού.

Η «διπλωματία» λοιπόν στη ζωή θεωρείται «conditto sine qua non» (αναγκαία προϋπόθεση).

Με αυτή τη λογική λοιπόν και εξήγηση, η μάσκα –σε επίπεδο κοινωνικών σχέσεων–καθίσταται «αγαθοποιός και ειρηνοποιός έκφραση», που συντελεί στον ομαλό ρυθμό της κοινωνίας. Είναι κατακριτέα όμως όταν αποβλέπει δια της κολακείας σε συμφέροντα και ανομολόγητους σκοπούς. Γι’ αυτό και πρέπει να προφυλασσόμαστε από τους κόλακες: γιατί, όπως έλεγαν οι πρόγονοί μας «Κάλλιον ες κόρακας εμπεσείν ή ες κόλακας. Οι μεν γαρ νεκρούς εσθίουσιν, οι δε ζώντας.»**

Ας συνδέσουμε λοιπόν τώρα τις δύο μάσκες. Και οι δύο αποδεικνύονται σωστικές για τη ζωή μας, τόσο οι πάνινες όσο και οι αόρατες. Και πιστεύω ότι κάποτε με τη βούλησή μας και την υπομονή μας θα απαλλαγούμε από τις πάνινες και «ο ήλιος θα ξαναφανεί». Από τις αόρατες όμως μάσκες πώς θα μπορέσουμε να ελευθερωθούμε; Θα τις φοράμε συνεχώς, εφόσον τις έχουμε κάνει στην ανθρώπινη φύση αναπόσπαστα μέρη;

Ας προσπαθούμε τουλάχιστον να τις διαχειριζόμαστε επωφελώς, ώστε να αποκαθίσταται ο ρυθμός του κόσμου…

 

                                                                               Ιωάννης Δ. Αναγνώστου

                                                                              Ιστιαία, 28 Σεπτεμβρίου 2020

 

*τρόποι καλής συμπεριφοράς

**Καλύτερα να πέσεις σε κοράκια παρά σε κόλακες. Διότι τα μεν τρώνε νεκρούς, οι δε ζωντανούς.

«Πού να βρω την ψυχή μου, το τετράφυλλο δάκρυ...»

 

Κάτι έχει αλλάξει στον άνθρωπο…

Γίνεται όλο και πιο αδιάφορος, πιο αντικοινωνικός, πιο βίαιος, πιο «χαμένος», πιο δυστυχής…

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι βασίζονται στα ψυχοφάρμακα για να απαλύνουν τον σωματικό και ψυχικό τους πόνο, να ξεφύγουν από την ανία και να βρουν κουράγιο να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής. Ακόμη και παιδιά παίρνουν σήμερα ηρεμιστικά…

Τι έχει ωθήσει τον άνθρωπο να ξοδεύει σήμερα περισσότερα χρήματα για φάρμακα και ναρκωτικά απ’ ό,τι για επιβιωτικούς σκοπούς;

Τι έχει μεταβάλει τη στάση των ανθρώπων όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη ζωή, σε σημείο που να χρειάζονται χημικές ουσίες για να σταθούν στα πόδια τους;

Τι έχει συμβεί στον άνθρωπο; Πώς γίνεται, ενώ είναι ικανός για την υπέρτατη λογική σκέψη, δράση και δημιουργία, να δρα τόσο παράλογα;

Ο άνθρωπος έχει, αναμφίβολα, αλλάξει μέσα του. Ό, τι και να έχει προκαλέσει αυτή την αλλαγή, αυτό έχει επηρεάσει τον τρόπο σκέψης του και συμπεριφοράς του.

Το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι τωρινό… Ο άνθρωπος περιπλανήθηκε σε αμέτρητα παράξενα μονοπάτια αναζητώντας λύσεις γι’ αυτά τα προβλήματα…

Ανάμεσα στα πολλά πράγματα που έχει κάνει σ’ αυτή την περιπλάνηση, είναι η υιοθέτηση φιλοσοφιών υποδούλωσης που τον οδήγησαν σε ακόμα μεγαλύτερη παγίδευση…

Μολονότι οι περισσότεροι μεγάλοι στοχαστές στην ιστορία πίστευαν ότι η ζωή έχει τόσο υλική όσο και άυλη (πνευματική) υπόσταση και ότι η διάνοια/το πνεύμα/η ψυχή, είναι κάτι ξεχωριστό από την ύλη, τελικά οι υλιστικές θεωρίες είναι αυτές που  κυριάρχησαν στη σκέψη του ανθρώπου…

Η εφαρμογή των αρχών τους στον υλικό κόσμο μπορεί να διεύρυνε σημαντικά τις επιστημονικές μας γνώσεις για τη ζωή και το σύμπαν και να επέφερε σημαντικές αλλαγές που βελτίωσαν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων. 

Το σοβαρό λάθος όμως είναι η εφαρμογή αυτών των υλιστικών αρχών στον ίδιο τον άνθρωπο.

Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η βασική πηγή των δεινών στη σύγχρονη εποχή. 

Αυτή είναι η πηγή της δυστυχίας του ανθρώπου. Σκιάζει την ευτυχία του και, φυσικά, την ίδια του την επιβίωση.

Η αντίληψη του υλισμού παρείχε στον άνθρωπο πάμπολλες απατηλές λύσεις στα προβλήματά του. Τον έβαλε σε μια κατάσταση που προκαλεί σύγχυση, να είναι δηλαδή πλούσιος σε υλικά αγαθά, αλλά φτωχός στο πνεύμα και στα ήθη.

Πώς αυτό σχετίζεται με τις ψυχικές ασθένειες;

Ο υλισμός ορίζει ότι κάθε πρόβλημα που σχετίζεται με τον χαρακτήρα του ανθρώπου είναι σωματικής φύσης. Επομένως, η ψυχιατρική τα αντιμετωπίζει με υλικά μέσα: φάρμακα για να ηρεμήσουν τον οργανισμό.

Η σημερινή εκτεταμένη χρήση των ψυχοφαρμάκων λοιπόν, είναι απλά μια προέκταση αυτής της φιλοσοφίας. Η φαρμακευτική βιομηχανία άδραξε την ευκαιρία για εύκολο κέρδος, επινοώντας ποικίλες «χημικές θεραπείες»…

Ξεκάθαρο συμπέρασμα από τα παραπάνω: η εφαρμογή υλιστικών λύσεων στα ανθρώπινα προβλήματα δεν φέρνει αποτελέσματα.

Αντιθέτως, δεν θα ήταν υπερβολή να φανταστούμε να δημιουργείται στο μέλλον μια κοινωνία «σκλάβων», όπου μια ομάδα τεχνοκρατών θα κυβερνά έναν λαό αποχαυνωμένο, ακαλλιέργητο και βίαιο…

Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Ένας παγκόσμιος πληθυσμός γεμάτος ψέματα και τεχνητές αναπηρίες… Ένας πλανήτης σωστό «τρελοκομείο»!...

Κι αναρωτιέται κανείς: πώς γίνεται αυτό το δυνητικά πανίσχυρο πνευματικό ον να κατάντησε μια μαριονέτα που χορεύει κρεμασμένη από αόρατα νήματα; Πώς γίνεται να σκοτίζεται τόσο πολύ για τη φροντίδα του σώματος, σε σημείο που να έχει ξεχάσει ακόμη και τον εαυτό του και να πιστεύει ότι είναι μόνο σώμα; Να προχωρά στα τυφλά σε μια ζωή ανούσια, χωρίς σκοπό, με την αυτογνωσία του ολοένα να μειώνεται;

Πώς γίνεται να μην μπορούμε να πάρουμε στα χέρια μας τη ζωή μας και, πόσο μάλλον το πεπρωμένο μας;

Κι όμως, γίνεται! Και αυτό έγινε…

Έτσι είναι φτιαγμένο το «παιχνίδι»…

Εν γνώσει μας το φτιάξαμε, εν αγνοία μας το παίζουμε…

Το κουβαλάμε στην πλάτη μας, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε…

Τι φταίει; Γιατί υπάρχουν αυτές οι «σκιές» που σκοτεινιάζουν την ψυχή μας και τη ζωή μας; Ποια είναι η πηγή των ψυχικών μας βασάνων;

Οι τραυματικές εμπειρίες και οι οδυνηρές στιγμές του παρελθόντος είναι η πηγή όσων μας ταλαιπωρούν σήμερα, στα οποία περιλαμβάνονται τα προβλήματά μας, οι αναστατώσεις μας, οι απογοητεύσεις μας, καθώς και το βαθιά ριζωμένο συναίσθημα ότι η ζωή δεν είναι όπως θα έπρεπε να είναι.

Η διανοητική ενέργεια που υπάρχει μέσα σ’ εκείνες τις εικόνες βιωμάτων που είχαν προξενήσει πόνο κι οδύνη ή αναστάτωση στο άτομο, έχει επιζήμιο αποτέλεσμα πάνω του.

Αυτό το φορτίο που κουβαλά ο άνθρωπος είναι που μειώνει την επίγνωσή του, που επιδρά πάνω του και έχει επιβολή πάνω στη σκέψη του, στο συναίσθημα, στο σώμα του, στις ενέργειές του… Που εμποδίζει τους σκοπούς του και την αυτοβουλία του, την σωματική και ψυχική του υγεία…

Μόνο αν αποκαλυφθεί και ξεριζωθεί αυτή η κρυμμένη πηγή -που μας κάνει να είμαστε ο χειρότερος εχθρός του εαυτού μας-, θα ξανακερδίσουμε ό,τι μας έχει στερήσει, συμπεριλαμβανομένων της επίγνωσης, της καλοσύνης και των ιδιαίτερων ικανοτήτων μας, που είναι έμφυτες σε όλα τα πνευματικά όντα.

«Πού να βρω την ψυχή μου - το τετράφυλλο δάκρυ», αναρωτιέται στο «Άξιον Εστί» ο μεγάλος Οδυσσέας Ελύτης.

Ο άνθρωπος -και κάθε νοήμων άνθρωπος- ως φύσει πνευματικό ον, μπορεί να αναζητήσει και να βρει ποιος είναι κατά βάθος…

Αρκεί να είναι έτοιμος να ξεκινήσει την εξερεύνηση του εαυτού του και της ζωής του…

Και μπορεί να απαλλαγεί από τις σκιές που σκοτεινιάζουν τις μέρες του!

Ναι, μπορεί να βρει τον δρόμο προς την ψυχική υγεία και την πνευματική ελευθερία!

-Και μπορεί να το κάνει όλο το ταξίδι μέχρι το τέλος;

Ναι! Αρκεί να είναι γενναίος!

                                                       Αγγελική Αναγνώστου

 

*Ως τίτλος του κειμένου χρησιμοποιήθηκε στίχος από το «Άξιον Εστί» του Οδ. Ελύτη 

** Το περιεχόμενο είναι εμπνευσμένο από κείμενα του L. R. Hubbard