Ζούμε σε μια ολέθρια καμπή της ζωής. Έναν πραγματικό πόλεμο μεταξύ της ζωής και του θανάτου. Έναν καινούργιο Αρμαγεδδώνα… Τα πάντα έχουν ανατραπεί στη ζωή των ανθρώπων: η ζωή «εν τάφω», ή: «άκρα του τάφου σιωπή στην πόλη βασιλεύει» (αλλάζοντας λίγο τον στίχο). Εγκλεισμός και φυλακή για τη σωτηρία της ζωής. Η ζωή στον έσχατο κίνδυνο εκπέμπει κραυγή εναγώνια: «Σώστε με». Η επιστήμη με τα όπλα της επιτίθεται σ’ έναν αόρατο, ύπουλο και καταστροφικό εχθρό.
Σ’ αυτή την περίοδο τα πάντα έχουν απορρυθμιστεί στη ζωή μας. Η ψυχολογία μας, τα αισθήματά μας, οι κανόνες και οι αξίες της ζωής. Γιατί κανείς δεν επιθυμεί, δεν συμβιβάζεται με τη φθορά και τον θάνατο. Γι’ αυτό μάχεται για να τον αποφύγει. «Ἢν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδεὶς βούλεται θνῄσκειν», λέει ο τραγικός ποιητής και «Μαίνεται ὃς εὔχεται θανεῖν».
Πρέπει όμως, μας δίνεται η ευκαιρία, να συνειδητοποιήσουμε, να φιλοσοφήσουμε, ότι υποκείμεθα στην αδήριτη νομοτέλεια, τον φυσικό και θεϊκό νόμο. Να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι «δεῖ χαίρειν και λυπεῖσθαι, θνητόν γαρ ἔφυμεν» (είναι ανάγκη να χαιρόμαστε και να λυπόμαστε, διότι είμαστε θνητοί).
Είπα και πιο πάνω ότι οι τραγικές συνθήκες που ζούμε μας δίνουν την ευκαιρία αλλά και μας αναγκάζουν να «φιλοσοφήσουμε». Η ζωή, δώρο ατίμητο, είναι μια «περιπέτεια» που, κατά την Αριστοτελική έννοια, σημαίνει «ἡ εἰς τὸ ἐναντίον τῶν πραττομένων μεταβολὴ». Τα πάντα ρέουν και μεταβάλλονται εις το αντίθετό τους -τα οποία με τη συναρμογή οδηγούν στην αρμονία. Αυτή η συνεχής των πραγμάτων εναλλαγή μεταξύ των αντιθέτων καταστάσεων είναι ως ένας αγώνας -πόλεμος, ο οποίος είναι όμως πηγή της ζωής, είναι «πατήρ πάντων». Κάθε πράγμα δεν «είναι» αλλά «γίγνεται». Τα πάντα στη ζωή ενέχουν μέσα τους τις αντιθέσεις. Με άλλα λόγια τούτο λέγεται «εναντιοδρομία» ή «εναντιοτροπή». Από την σύνοδο-σύνθεση των διάφορων καταστάσεων των αντιθέσεων παράγεται η αρμονία του κόσμου. Π.χ. ο θάνατος του σπόρου δίνει ζωή στο φυτό. Το θερμό γίνεται ψυχρό και τανάπαλιν. Η υγεία μεταβάλλεται σε νόσο. Από τη ζωή μεταβαίνει στον θάνατο και έπειτα πάλι εις τη ζωή. Από τη χαρά στη λύπη. Από την ευτυχία στη δυστυχία κοκ.
Με όλα αυτά δεν θέλω να πω πως πρέπει να παραδίδουμε τα όπλα, να μεμψιμοιρούμε, αλλά να κατανοούμε την αναγκαιότητα στην οποία υποκείμεθα και να πράττουμε με «λογισμό και όνειρο», ώστε να προασπίζουμε και να ωραιοποιούμε τη ζωή μας.
Χωρίς να λησμονούμε ότι ο καθένας μας είναι στη ζωή σαν μια σχεδία στο άγριο πέλαγος των περιπετειών και των θλίψεων.
Είπα προηγουμένως ότι τα πάντα σύγκεινται από αντιθέσεις. Έτσι λοιπόν η ζωή δεν έχει μόνο τη ζοφερή μορφή, την αρνητική και απαισιόδοξη. Υπάρχει και η άλλη πλευρά, η αισιόδοξη, δημιουργική και ευχάριστη.
Ανατρέχοντας στα παιδικά μου χρόνια (γεννημένος στην αρχή της δελαείας του ’30) φέρνω στη σκέψη μου ζωντανές ποικίλες αναμνήσεις, προπαντός θετικές, χαρούμενες. Έζησα τον πόλεμο του ’40, την Κατοχή Ιταλών και Γερμανών, Εμφύλιο, αδελφοκτονία, δυστυχία, πείνα, εκτελέσεις. Ακολούθησαν δυστυχισμένα χρόνια. Αλλά, κάτω από τις τραγικές συνθήκες, η ζωή δεν υπέκυψε, δεν σταμάτησε τον ρυθμό της. Έκανε αντεπίθεση! Κάθε Κυριακή απόγευμα, στη μικρή πλατεία του χωριού μου, «στηνόταν» χορός δύο γύρων ανδρών και γυναικών. Τραγουδούσαν και χόρευαν ασταμάτητα. Και γάμοι γινόντουσαν, και παιδάκια γεννιόντουσαν, και βαφτίσεις, τρικούβερτα πανηγύρια, θρησκευτικές γιορτές και γλέντια. Ο άνθρωποι «το έριχναν έξω», διασκέδαζαν. Εμείς, μικρά παιδιά, μαθαίναμε γράμματα κάτω από τραγικές καταστάσεις. Υπήρχε όμως ή έντονη επιθυμία για μάθηση! Ενθυμούμαι ότι, ενώ εργαζόμουν σε αγροτικές εργασίες, διάβαζα ασταμάτητα στις ενδιάμεσες στιγμές ανάπαυλας λογοτεχνία και γραμματική. Πότιζα τον «μπαχτσέ» και με το βιβλίο στο χέρι μελετούσα -και από τότε θυμούμαι σαν ποίημα γραμματικά φαινόμενα, και ιδιαίτερα τους συνδέσμους. Πολλές φορές μάλιστα, η μελέτη ή η εργασία γινόταν υπό τη «συνοδεία» του σφυρίγματος των όλμων και των οβίδων… Εντούτοις, με αυτό τον τρόπο ζωής αντιμετωπίζαμε το μέλλον! Έτσι οι άνθρωποι ξόρκιζαν τον θάνατο και δοξολογούσαν τη ζωή!
Έτσι, «Το χάσμα που ανοιγ’ ο σεισμός ευθύς εγέμιζ’ άνθια», όπως λέει κι ο ποιητής (Σολωμός).
Και «Χαρές και πλούτη να χαθούν, και τα βασίλεια, κι όλα,
Κι η ψυχή στάθηκε δυνατή κι ολόρθη. Η ζωή νικάει τον θάνατο.
Και δεν νικάει μόνο τον θάνατο, αλλά στην πραγματικότητα είναι «πολύ ωραία»!
Όλοι μας έχουμε θετικά και ευχάριστα βιώματα απ’ τη ζωή μας. Ας μου επιτραπεί να αναφέρω λίγες ευτυχισμένες στιγμές.
Ανοίγω τα άλμπουμ με οικογενειακές, προσωπικές και φιλικές φωτογραφίες. Αναπολώ τα νεανικά δύσκολα αλλά ευτυχισμένα χρόνια της μαθητικής ζωής. Με το καπέλο το μαθητικό, με την κουκουβάγια, που με καμάρι φορούσαμε. Την μετέπειτα φοιτητική μου ζωή, την ορκωμοσία στην αποφοίτησή μου από το Πανεπιστήμιο. Στιγμές οικογενειακές, γάμος, παιδιά γιορτές, και χαρούμενες στιγμές. Χαίρομαι, όπως όλοι οι άνθρωποι, την πρόοδο και αποκατάσταση των παιδιών, λαχταρούμε να τα αγκαλιάσουμε. Ο εγγονός μου, φοιτητής τώρα στο Πολυτεχνείο, κάθεται δίπλα στο κρεβάτι μου και μου εξομολογείται»: «Παππού, σε αγαπώ πολύ». Με διέλυσε…από ευτυχία! Προ μηνών, τελέσαμε τον γάμο της εγγονής μου. Κόσμος, τραπέζι, χορός, μουσικές, κ.λπ. Βασίλευε η χαρά! Ήμουν συγκινημένος. Ο πατέρας της εγγονής μου με ρωτά πώς βλέπω την εικόνα της τελετής. Αυθόρμητα μου ήρθε στα χείλη μια γαλλική φράση από τα λίγα γαλλικά των μαθητικών χρόνων: «la vie est belle»! Όντως, η ζωή δεν είναι μόνο «ακριβή», αλλά είναι πραγματικά και ωραία! Αυτό το θείο δώρο ας φροντίζουμε να προστατεύουμε και προπαντός να χαιρόμαστε, αφού, όπως λέει ο Σοφοκλής: «ενώ ο άνθρωπος είναι το δεινότερο ον, (τουτέστιν το πιο θαυμαστό), που κατόρθωσε τα πάντα, «Άιδα μόνον φευξιν ουκ επάξεται» (μόνο τον θάνατο δεν μπόρεσε να αποφύγει).
Υπό τις παρούσες λοιπόν συνθήκες και με την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος, με εργαλείο την επιστήμη αλλά και τη δική του ευθύνη και υπομονή, θα νικήσει τον ύπουλο και θανατηφόρο εχθρό, ας θυμηθούμε τα λόγια του Αινεία προς τους συντρόφους του, όταν κινδυνεύοντες από την τρικυμία του πελάγους, ταξιδεύοντας προς το Λάτιο απ΄την Τροία τους είπε: «Durate et servate animos in secundis diebus» (υπομένετε και σώστε τις ψυχές σας για ευτυχισμένες ημέρες).
Κλείνω με λίγους στίχους του Παλαμά από τον «Ύμνο της ζωής»:
Ζωή! δεν είναι τίποτε γλυκύτερο στον κόσμο
απ’ την πεντάμορφη ζωή, την ηλιοφωτισμένη!
Ζωή, κι αν έρχεσαι γοργά κι από χαρές γεμάτη
κι αν έρχεσαι με βάσανα και μ’ έγνοιες και μ’ αρρώστιες
Ζωή του γέρου και του νιου, της φτώχειας και του πλούτου…
Ζωή, κι όπως κι αν δείχνεσαι, Ζωή κι ό, τι κι αν είσαι,
Αν είσαι πράγμα ή όνειρο, καλή, κακή κι αν είσαι,
Χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ, κι αγάπες και τραγούδια».
Λοιπόν, φίλοι μου, ας είμαστε ευέλπιδες προς τη ζωή! Στο βάθος διαφαίνεται και πάλι η νίκη της ζωής! «Ο θάνατος τεθανάτωται»!
Και εμείς, ας επιμείνουμε και να
είμαστε βέβαιοι ότι «με ζουρνάδες και με νταούλια θα τον τρελάνουμε και θα τον
υψώσουμε τον ήλιο της ζωής»! Σίγουρα ΝΑΙ!
Καλές γιορτές και χαρούμενες!
Προπαντός: Ευτυχοίτε!!!
Ιωάννης Δ. Αναγνώστου
Ιστιαία, 16/12/20
