για την ακρίβεια 48…
24 ψυχές απέναντί του
Τις κοιτά και δεν τις βλέπει
Δεν προσπαθεί να διεισδύσει
Δε νιώθει τίποτα…
Βάζει τη μηχανή μπρος
Κοιτά το ρολόι
Δε θέλει παρά να περάσει η ώρα
στην καθημερινή του αγγαρεία»
(«Ένας καθηγητής που βαριέται», από την εκλεκτή φίλη, φιλόλογο και ποιήτρια Αθηνά Παπαδημητρίου)
Πόσες φορές δεν έχουμε νιώσει έτσι εμείς οι εκπαιδευτικοί, πόσες φορές δεν έχουμε δυσανασχετήσει, εκνευριστεί, αποκαρδιωθεί… Μ’ ένα κρυμμένο «αχ» έφυγα προχθές απ’ το σχολείο… Οι μαθητές μου δεν είχαν καμιά όρεξη για μάθημα και για μάθηση εκείνες τις δυο τελευταίες ώρες του ωρολογίου προγράμματος…
Προσπαθούσα να επινοήσω τρόπους που θα τους κέντριζαν το ενδιαφέρον και θα τους κρατούσαν την προσοχή, αλλά έμοιαζε μάταιος κόπος... Διδάσκοντας Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στη Γ’ Λυκείου, διαπίστωνα για πολλοστή φορά πόσο οι μαθητές μας απαξιώνουν αυτά τα μαθήματα και πόσο απέχουν από το να τα αγαπήσουν ή, έστω, να τα εκτιμήσουν…
Και δεν είναι καθόλου παράξενο αυτό... Καθώς οι περισσότεροι δεν έχουν διαβάσει ποτέ ούτε ένα βιβλίο στη ζωή τους (εκτός από τα αποσπάσματα του σχολικού εγχειριδίου) τα ενδιαφέροντά τους και το διανοητικό τους επίπεδο καθορίζονται χονδρικά από τα βιντεοπαιχνίδια, τα τηλεοπτικά σόου, τις ταινίες του Χόλυγουντ και τους στίχους των τραγουδιών της μόδας. Κατ’ αναλογία, μόλις και μετά βίας μπορούν να εκφράσουν μια πρωτότυπη σκέψη…
Τους προέτρεπα να σκεφτούν και να εκφράσουν τη σκέψη τους, αλλά δεν μπορούσα να τους ταρακουνήσω αρκετά ώστε να βγουν από αυτή την κολλώδη πνευματική κατάσταση και διάθεση…
Προσπαθούσα να τους δείξω ότι η λογοτεχνία είναι «ένα παράθυρο στον κόσμο», αλλά δεν ήθελαν αυτή την εμπειρία που ήταν βγαλμένη μέσα από τον κόσμο.
Άρχισα ν’ αναρωτιέμαι ξανά… Να κάνω τις ίδιες σκέψεις και συζητήσεις και με άλλους συναδέλφους, στο ίδιο μοτίβο πάντα: τι φταίει;
Τα βάζω και με τον εαυτό μου, μονολογώντας: «Ως εκπαιδευτικός προσπαθείς να τραβήξεις αυτό το πέπλο της σκοτεινιάς -και πού και πού τα καταφέρνεις και ξεπροβάλει μια ηλιαχτίδα, αλλά γρήγορα χάνεται και αυτή… Προσπαθείς να τραβήξεις τα παιδιά απ’ αυτή την πνευματική νωθρότητα, αλλά εμείς οι ίδιοι έχουμε συνηθίσει να τα «μπουκώνουμε» με δεδομένα. Στ’ αλήθεια, τα παιδιά δεν θέλουν και πολύ να σκέφτονται, ούτε καν να προβάλλουν επιχειρήματα ή αντεπιχειρήματα, ακόμα κι όταν τους προτρέπεις γι’ αυτό…»
Υποθέτω ότι είναι αυτό που ονομάζουμε «μαζική εκπαίδευση». Παγωμένες διάνοιες, βαρυφορτωμένες με δεδομένα…*
Ίσως κάποιοι να μην ενοχλούνται, να «βολεύονται» μ’ αυτή η κατάσταση... Κάποιοι να σκέφτονται πως είναι επικίνδυνο να σκέφτεται κανείς τέτοια πράγματα και ίσως θα ήταν καλύτερο να τα αφήνει αυτά τα ζητήματα κατά μέρος… Και κάποιοι μπορεί να τα έχουν βαρεθεί όλα αυτά, να τα θεωρούν χιλιοειπωμένα ή μάταια…
Δεν μπόρεσα όμως να μη νιώσω πόσο θλιβερό είναι όλο αυτό και να το σκεφτώ ξανά… Ποιο; Το γεγονός ότι τα παιδιά δεν τα διδάσκουμε από νωρίς να σκέφτονται ή να μελετούν, απλώς τα μαθαίνουμε να καταπίνουν δεδομένα (ανεξάρτητα από το πόσο άσχετα, αόριστα ή και περιττά μπορεί να είναι αυτά).
Όλα αυτά έχουν ήδη αναφερθεί στα προηγούμενα άρθρα, αλλά νιώθω την ανάγκη να τα ξαναπώ… Οι μαθητές μας δεν καταφέρνουν να μάθουν επειδή ποτέ κανείς δεν τους δίδαξε πώς να μαθαίνουν -πώς να εντοπίζουν τα εμπόδια στη μάθηση και πώς να ξεπερνούν αυτά τα εμπόδια. Και στη συνέχεια, φυσικά, απαξιώνουν το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς…
Αυτές είναι εμπειρίες που βιώνουν χιλιάδες εκπαιδευτικοί από κάθε εκπαιδευτικό στίβο, όπου αντιμετωπίζουν τον μαθητή του 21ου αιώνα καθημερινά… Μπορεί οι ειδικοί -και αρκετοί εκπαιδευτικοί- να μιλάνε με ευκολία για «Μαθησιακές δυσκολίες», «Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής» και τα τοιαύτα, αρνούμαι όμως να δεχτώ ότι όλα αυτά ξαφνικά «ξεφύτρωσαν» και διογκώθηκαν σε τέτοιο βαθμό, που το 20% περίπου των μαθητών να φέρει πλέον μια ανάλογη «ταμπέλα»!
Αν γνωρίζει κανείς και εφαρμόσει εξ απαλών ονύχων τα εργαλεία μάθησης που υπάρχουν διαθέσιμα και με εξακριβωμένη αποτελεσματικότητα, μπορεί να επιφέρει σημαντική αλλαγή…
Στις μέρες μας, χρειάζεται να είναι ιδιοφυΐα κανείς για να διδάξει και για να βγάλει από την τάξη του σκεπτόμενους ανθρώπους… Δεν έχει σημασία που, όταν διδάσκουμε, νιώθουμε συχνά πως αυτά που λέμε πέφτουν πάνω σε άγονη γη… Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, κι ίσως ποτέ δε θα γίνει, όσο τουλάχιστον ο άνθρωπος είναι παγιδευμένος στα χίλια μύρια όσα…
Ας μην το αφήνουμε όμως να μας αναστατώσει αυτό, κατά κανένα τρόπο. Υπάρχει τρόπος να κάνουμε κάτι γι’ αυτό! Να το δούμε από άλλη σκοπιά, με άλλη διάθεση, και να εφαρμόσουμε τα εργαλεία μας από τα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης των παιδιών.
Και ας αρχίσουμε από το θεμελιώδες: Αν κάποιος επιθυμεί να διδάξει ένα θέμα με τη μέγιστη αποτελεσματικότητα θα ήταν καλό: *
Ø Να επιδείξει στους μαθητές τη χρησιμότητά του στη ζωή
και να το παρουσιάσει στην πιο ενδιαφέρουσα μορφή του.
Ø Να το παρουσιάσει απλά και κατανοητά, προσαρμόζοντας
τους όρους του θέματος στο επίπεδο κατανόησης των μαθητών. Να χρησιμοποιεί πιο
πολύπλοκους όρους μόνο όταν η κατανόησή τους παρουσιάζει πρόοδο.
Ø Να το διδάσκει με σεμνότητα, χωρίς δηλαδή να αποδίδει
στον εαυτό του την ιδιότητα της «αυθεντίας» απλώς επειδή έχει γνώση για το
θέμα.
Ø Να μη μειώνει/υποτιμά τους μαθητές επειδή δεν έχουν
γνώση για το θέμα.
Ø Να δίνει έμφαση στην ικανότητα του ατόμου να
χρησιμοποιεί το θέμα, κι όχι στην απομνημόνευσή του και μόνο.
Ø Να παρουσιάζει το κάθε βήμα στην πιο θεμελιώδη μορφή του
και να επιμένει μόνο στην ξεκάθαρη γνώση των θεωριών και των αξιωμάτων, όχι στην
κάθε ασήμαντη λεπτομέρεια.
Ø Να διδάσκει πού μπορεί κανείς να βρει τα δεδομένα ή πώς
να τα συνάγει, αντί να δίνει μια σκέτη καταγραφή αυτών.
Ø Να καθοδηγεί ομαλά το μυαλό των μαθητών στο να δρουν για
να συνάγουν και να εδραιώνουν όλα τα δεδομένα βάσει των θεωριών που διδάχθηκαν.
Ø Να εφαρμόζει τη θεωρία στην πράξη, στον βαθμό που το
επιτρέπουν και τα τεχνικά μέσα της τάξης, εναρμονίζοντας τα δεδομένα με την
πραγματικότητα.
Ø Να τονίζει την αξία των δεδομένων και να ενσταλάζει στα
άτομα την ανάγκη να τα αξιολογούν και να τα συσχετίζουν μεταξύ τους, αλλά και
να αμφισβητούν την εγκυρότητα δεδομένων επιβεβλημένων με διάφορους τρόπους…
Ø Να σέβεται το δικαίωμα του ατόμου να επιλέγει μόνο αυτό
που επιθυμεί να γνωρίζει, και...
Ø Να είναι έτοιμος ως εκπαιδευτής να μάθει από τους
μαθητές…
Δεν είναι εύκολο, το ξέρω… Απαιτεί πολύ καλή πρόθεση, διάθεση, γνώση, δεξιοτεχνία, αλλά προπαντός ΑΓΑΠΗ γι’ αυτό που κάνουμε -και αγάπη για τον ΑΝΘΡΩΠΟ! Και να μην ξεχνάμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά με περισσότερους από έναν τρόπους... Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί από μας που παλεύουν απεγνωσμένα σ’ αυτό τον κόσμο να κάνουν ό, τι μπορούν καλύτερο, χωρίς να περιμένουν ανταμοιβή, θαυμασμό ή αναγνώριση…
Η καλύτερη ανταμοιβή θα είναι να δούμε τα σημερινά παιδιά να γίνονται ευτυχισμένοι ενήλικες, να ακμάζουν και να προκόβουν στη ζωή και να κάνουν αυτό τον πλανήτη έναν καλύτερο κόσμο…
Σημείωση: Το κείμενο αυτό είναι αφιερωμένο στον πρώτο και μεγαλύτερο της ζωής μου διδάσκαλο, τον πατέρα μου, κλασικό φιλόλογο. Η φωτογραφία προέρχεται από το οικογενειακό άλμπουμ.
*Τα δεδομένα με αστερίσκο βασίζονται στο άρθρο του L. R. Hubbard «Η διδασκαλία».
