Η αποσαφήνιση των λέξεων

 

Δε θα ξεχάσω ποτέ τη συμβουλή του πατέρα μου, κλασικού φιλολόγου από τους πλέον καταρτισμένους, κάθε φορά που τον ρωτούσα για κάτι που δεν καταλάβαινα στη μελέτη μου: «Άνοιξε το λεξικό! Δες τη λέξη που δεν κατάλαβες, και μετά τα ξαναλέμε…»

Δεν είχα καταλάβει τότε πόσο σοφή ήταν αυτή η παρότρυνση, παρά μόνο όταν, μεγάλη πια και καθηγήτρια ήδη, μελέτησα και εφάρμοσα την Τεχνολογία Μελέτης!!!

Ποιος είναι λοιπόν ο σωστός τρόπος για να ξεκαθαρίσει κανείς μια λέξη ώστε να μην αποτελεί πια εμπόδιο στη μελέτη του;

Για να αποσαφηνίσει κανείς μια λέξη θα πρέπει να την κοιτάξει σ’ ένα καλό λεξικό.*

Το 1^ο πράγμα που θα πρέπει να κάνει είναι να ρίξει μια γρήγορη ματιά στους ορισμούς για να βρει εκείνον που ταιριάζει με τη λέξη, όπως αυτή χρησιμοποιείται στα τμήμα του κειμένου όπου τη συνάντησε.  Διαβάζει αυτό τον ορισμό και τον χρησιμοποιεί σε προτάσεις, μέχρι να έχει μια σαφή έννοια αυτής της σημασίας της λέξης. Μετά αποσαφηνίζει καθέναν από τους υπόλοιπους ορισμούς (χρησιμοποιώντας τον καθένα απ’ αυτούς σε προτάσεις), ώσπου να κατανοήσει πλήρως κάθε ορισμό.

Αυτό μπορεί να φαίνεται σε κάποιους χρονοβόρο ή κουραστικό, έχει όμως πολύ μεγάλη αξία, για τον εξής λόγο: όταν μια λέξη έχει πολλούς διαφορετικούς ορισμούς, δεν μπορείς να περιορίσεις την κατανόηση που έχεις γι’ αυτή τη λέξη σ’ έναν μόνο ορισμό και να πεις ότι την «κατανόησες». Πρέπει να μπορείς να την κατανοείς και όταν κάποια στιγμή αργότερα χρησιμοποιείται με διαφορετικό τρόπο. Διαφορετικά, η ίδια λέξη θα κάνει πάλι το άτομο να «σκαλώσει» στη μελέτη του, όταν τη συναντήσει αλλού, με διαφορετική σημασία. Μακροπρόθεσμα αυτό εξοικονομεί χρόνο και κάνει τον μαθητή να «πετάει»!!!

Δεν αποσαφηνίζει κανείς τους τεχνικούς ή εξειδικευμένους ορισμούς (μαθηματικά, βιολογία κ.λπ.) και αυτούς που δε χρησιμοποιούνται πια ή τους ορισμούς της αρχαίας, εκτός αν η λέξη χρησιμοποιείται μ’ αυτόν τον τρόπο στο απόσπασμα του κειμένου όπου βρέθηκε.

Το επόμενο πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς είναι να αποσαφηνίσει την ετυμολογία -η οποία  είναι η εξήγηση της αρχικής προέλευσης της λέξης.

Αυτό θα τον βοηθήσει να αποκτήσει τη βασική της κατανόηση και να την κάνει «κτήμα» του, πέρα απ’ το ότι οι ετυμολογίες των λέξεων είναι συχνά εκπληκτικές από μόνες τους!

Τα περισσότερα λεξικά περιλαμβάνουν και τους ιδιωτισμούς στους οποίους χρησιμοποιείται η λέξη. (Ιδιωτισμός είναι μια φράση ή έκφραση η σημασία της οποίας δεν μπορεί να γίνει κατανοητή βάσει των συνηθισμένων εννοιών των λέξεων που την αποτελούν. Για παράδειγμα, η έκφραση «ικανός για όλα» σημαίνει «άνθρωπος χωρίς δισταγμούς ή ηθικούς φραγμούς».)

Πάρα πολλές λέξεις χρησιμοποιούνται σε ιδιωτισμούς και αυτοί πρέπει να αποσαφηνίζονται.

Πρέπει, επίσης, να αποσαφηνίζει κανείς όποιες άλλες πληροφορίες δίνονται σχετικά με τη λέξη και με τη χρήση της, συνώνυμα κ.λπ., έτσι ώστε να έχει πλήρη κατανόηση αυτής.

Αν βρει κάποια παρανοημένη λέξη ή σύμβολο στον ορισμό της λέξης που αποσαφηνίζει, πρέπει να την ξεκαθαρίσει αμέσως χρησιμοποιώντας την ίδια διαδικασία, και μετά να επιστρέψει στον ορισμό τον οποίο αποσαφήνιζε. (Τα σύμβολα του λεξικού και οι συντμήσεις δίνονται συνήθως στην αρχή του λεξικού).

Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι οι παρανοημένες λέξεις είναι οι μεγάλες, οι «δύσκολες» ή οι τεχνικές λέξεις. Αυτό όμως, στην πραγματικότητα δε συμβαίνει. Λέξεις όπως ένα, το, υπάρχει, τέτοιος, όταν και άλλες, που τις «ξέρουν οι πάντες», τις βρίσκουμε συχνά ως παρανοημένες λέξεις κατά την αποσαφήνιση. Χρειάζεται ένα μεγάλο λεξικό ή ένα καλό, απλό βιβλίο γραμματικής, με πολλά παραδείγματα, για να ξεκαθαρίσει κανείς τις μικρές αυτές λέξεις καθώς και τους γραμματικούς όρους.

Αν ένας μαθητής έχει πολλές ελλείψεις στη γραμματική, το καλύτερο είναι να ξεκινήσει μελετώντας ένα απλό βιβλίο γραμματικής πριν αρχίσει να ασχολείται καθαρά με τις λέξεις. Διαφορετικά οι λέξεις θα του φαίνονται ασύνδετες. (Θα του πάρει λιγότερο χρόνο να τελειώσει ένα μικρό βιβλίο γραμματικής, παρά να παλεύει με τη γραμματική σε μόνιμη βάση…)

Φαίνεται σχεδόν απίστευτο όταν διαπιστώνουμε ότι ένα άτομο, παρ’ όλο που μπορεί να είναι εγγράμματο, δε γνωρίζει πραγματικά την έννοια κάποιον απλών, μικρών λέξεων της καθομιλουμένης. Παρ’ όλα αυτά συμβαίνει!

Όταν όμως αποσαφηνίζει κανείς όλες τις παρανοημένες λέξεις, η εκπαίδευσή του μετατρέπεται από μια στέρεη μάζα ερωτηματικών σε έναν καθαρό, χρήσιμο τρόπο σκέψης.

Ποιες είναι οι ενδείξεις που θα έχει κανείς για να καταφύγει  άμεσα στο λεξικό;

Αν βλέπουμε έναν μαθητή (ή τον εαυτό μας…) κατά τη μελέτη να προχωράει αργά, να χασμουριέται, να είναι αδιάφορος, να σχεδιάζει αφηρημένα ή να ονειροπολεί, να μην είναι τόσο «εύστροφος» όσο πριν ή να έχει χάσει την «όρεξή» του για το θέμα που μελετά, χρειάζεται να ψάξει πιο πριν στο κείμενο για μια παρανοημένη λέξη ή σύμβολο. 

Πάντα υπάρχει κάποια (ή κάποιες), χωρίς εξαιρέσεις… Μπορεί να βρίσκεται δύο ή περισσότερες σελίδες πιο πίσω, αλλά βρίσκεται πάντα πιο πριν στο κείμενο από το σημείο που είναι τώρα ο μαθητής.

Η λέξη εντοπίζεται και αποσαφηνίζεται.

Ο μαθητής ξαναδιαβάζει το κείμενο που περιείχε την παρανοημένη λέξη κι έπειτα συνεχίζει.

(Μπορεί να εντοπιστεί επακριβώς πού βρίσκεται  η λέξη, αν βρούμε το σημείο όπου ο μαθητής δεν είχε κανένα πρόβλημα και το σημείο όπου ο μαθητής άρχισε να έχει πρόβλημα. Θα είναι ακριβώς στο τέλος του σημείου όπου δεν είχε δυσκολία. Θα βρίσκεται σ’ αυτή την περιορισμένη περιοχή.)

  
Σε ένα μάθημα ή σε ένα θέμα μελέτης, είναι μάλλον απίθανο να μην έχει κάποιος παρανοήσεις που τον εμποδίζουν στην κατανόησή του και στην εφαρμογή του! Και έπειτα δημιουργείται μια «αλυσίδα»  παρανοημένων λέξεων και επέρχεται σύγχυση και αποστασιοποίηση από το θέμα. Η πρώτη παρανοημένη λέξη στο θέμα είναι κλειδί για τις μετέπειτα παρανοημένες λέξεις…

Σκεφτείτε τι συμβαίνει όταν, με κάθε νέο σχολικό έτος, προστίθενται στους μαθητές μας μερικές ακόμα δεκάδες -ή εκατοντάδες- συντριπτικά παρανοημένων λέξεων σ’ ένα ήδη συγκεχυμένο λεξιλόγιο, το οποίο ποτέ κανείς δεν τους έβαλε να το κοιτάξουν στο λεξικά. Το αποτέλεσμα των παρανοημένων λέξεων είναι μείωση της νοημοσύνης και απομάκρυνση από την πραγματική γνώση, με ό, τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό (όσον αφορά τη γνώση αλλά και τη συμπεριφορά των μαθητών…).

Για να συνοψίσουμε:  Η κατανόηση των εμποδίων που δυσκολεύουν τη μάθηση και η εφαρμογή των τρόπων για την αντιμετώπισή τους, δίνουν στο άτομο την ικανότητα να μαθαίνει και να κατανοεί πλήρως και να εφαρμόζει αυτά που μελετά, να αποκτήσει νέες γνώσεις και δεξιότητες και να γίνει ικανός και επιτυχημένος σε οποιοδήποτε πεδίο επιθυμεί!!!

Αξιοποιώντας αυτή τη γνώση και εφαρμόζοντάς τη, θα δούμε να αλλάζει το «σκηνικό» όχι μόνο στα σχολεία και την εκπαίδευση, αλλά και σε όλα τα πεδία της ίδιας της ζωής!!!

[*Τα λεξικά τσέπης μπορεί να είναι περισσότερο εμπόδιο παρά βοήθεια. Είναι ανεπαρκή, γιατί δε δίνουν όλες τις σημασίες ούτε την ετυμολογία ώστε να αντιληφθεί  κανείς την πραγματική έννοια της λέξης. Ούτε όμως ένα τεράστιο λεξικό είναι κατάλληλο. Μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση, γιατί οι λέξεις που χρησιμοποιούν για να δώσουν έναν ορισμό συχνά παραείναι μεγάλες ή σπάνιες και σε κάνουν να ψάχνεις 10 καινούργιες λέξεις για να καταλάβεις την αρχική, πράγμα που μπορεί να περιπλέξει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.  Υπάρχουν πολλά καλά λεξικά στα βιβλιοπωλεία αλλά και στο διαδίκτυο, σε ηλεκτρονική μορφή, και μπορεί κανείς να ψάξει και να βρει αυτό που του ταιριάζει...]

*Το υλικό γι’ αυτό το άρθρο έχει αντληθεί από κείμενα και διαλέξεις του L. Ron Hubbard με θέμα «Τεχνολογία Μελέτης».