Πώς θα βγούμε από την «κοιλάδα του θανάτου» της εκπαίδευσης;

Δουλεύω στο γραφείο μου και απ’ το παράθυρό μου βλέπω τα δέντρα, τις στέγες των αντικρινών σπιτιών, όλα μες στ’ άσπρα. 

Τα σχολεία δεν έχουν ανοίξει μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων λόγω του… Τηλέμαχου (όχι του Ομηρικού, του μετεωρολογικού...).

Και θυμάμαι  ένα πρωί, όταν ήμασταν παιδιά εγώ κι η αδερφή μου, που βγήκαμε στον κήπο και παίζαμε με το χιόνι που έπεσε απρόσμενα τη νύχτα και μ’ όλη τη σοφή σιωπή του κάλυψε τα πάντα. Το πρωί, λαμποκοπούσε ολόλευκη και εξαγνισμένη η μικρή μας πόλη, τα σχολεία είχαν κλείσει, και τα παιδιά,  διπλά ευτυχισμένα, έφτιαχναν χιονάνθρωπους...

Σκέφτομαι ότι πάντα τα παιδιά νιώθουν την ίδια χαρά όταν δεν έχουν σχολείο, αφού γλιτώνουν από την πίεση και ξεφεύγουν από την… εύφορη κοιλάδα της ανίας και της ρουτίνας του σχολείου…

Θυμάμαι  τον αγαπημένο μου Sir Ken Robinson (συγγραφέα και σύμβουλο σε θέματα εκπαίδευσης, σας τον έχω ξανασυστήσει…) και την ομιλία που είχα παρακολουθήσει στο διαδίκτυο (TED Talks Education, Ideas worth spreading),

«Πώς να δραπετεύσουμε απ' την κοιλάδα του θανάτου της εκπαίδευσης».                                             

Ο Sir Ken Robinson παρουσιάζει 3 αρχές, σημαντικές για την πρόοδο του ανθρώπινου μυαλού, και περιγράφει πώς η τρέχουσα εκπαίδευση δουλεύει εναντίον τους. Στην  ανατρεπτική ομιλία του, μας λέει πώς να βγούμε από την εκπαιδευτική «Κοιλάδα του Θανάτου» που τώρα αντιμετωπίζουμε και πώς να γαλουχήσουμε τις νεότερες γενιές μέσα σ' ένα κλίμα δυνατοτήτων.

Όπως λέει λοιπόν και ο Sir Robinson, τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο αλλά έχουν αποκοπεί από αυτό, δεν το απολαμβάνουν, δεν έχουν κανένα πραγματικό όφελος απ’ αυτό.  Υπάρχουν βέβαια πρωτοβουλίες που προσπαθούν να βελτιώσουν την εκπαίδευση,  όλα όμως φαίνεται να βαίνουν προς τη λάθος κατεύθυνση.

Συνεχίζει λέγοντας πως υπάρχουν τρεις αρχές πάνω στις οποίες ακμάζει η ανθρώπινη ζωή, αλλά αντικρούονται από την κουλτούρα της εκπαίδευσης κάτω από την οποία οι περισσότεροι δάσκαλοι πρέπει να εργάζονται και οι περισσότεροι μαθητές πρέπει να υπομένουν.

Παραθέτω αποσπάσματα:

« Η πρώτη αρχή είναι αυτή:
Τα ανθρώπινα όντα είναι διαφορετικά και ποικιλόμορφα από τη φύση τους. 

(Όσοι είναι γονείς και  έχουν 2 ή περισσότερα παιδιά, διαπιστώνουν  πως είναι εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους...) 

Η εκπαίδευση  όμως βασίζεται στην ομοιομορφία, όχι στη διαφορετικότητα. 

Αυτό που τα σχολεία ενθαρρύνονται να κάνουν, είναι να βρουν τι μπορούν να επιτύχουν τα παιδιά μέσα σε ένα στενό φάσμα επιτευγμάτων. Ένα από τα αποτελέσματα του εκπαιδευτικού συστήματος  είναι η προσήλωση στους τομείς των Θετικών Επιστημών και της Τεχνολογίας που, αναμφίβολα, είναι πολύ σημαντικοί.  Δεν σκοπεύω να επιχειρηματολογήσω εναντίον αυτών, λέει ο Robinson. Αντιθέτως, είναι αναγκαίοι κλάδοι, αλλά δεν είναι επαρκείς. Η αληθινή εκπαίδευση οφείλει να δώσει ίση βαρύτητα στις τέχνες, τις ανθρωπιστικές επιστήμες, τη φυσική αγωγή. Κι αυτό όχι Τέλος φόρμεπειδή οι ενασχολήσεις αυτές βελτιώνουν τους βαθμούς των μαθηματικών. Είναι σημαντικές επειδή μιλούν σε κομμάτια της ύπαρξης των παιδιών που μένουν, κατά τα άλλα, ανέγγιχτα».

Συνεχίζοντας, κάνει λόγο για το ότι όλο και περισσότερα παιδιά πλέον διαγιγνώσκονται με διάφορες «παθήσεις» κάτω από τον ευρύ τίτλο της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ). Και σχολιάζει:  «Δεν λέω πως δεν υπάρχει αυτό.  Απλά δεν πιστεύω πως είναι τέτοια επιδημία. Αν βάλετε τα παιδιά να κάθονται με τις ώρες, και να κάνουν χαμηλής ποιότητας γραφειοκρατική εργασία, μην εκπλαγείτε αν αρχίσουν να νευριάζουν. Τα παιδιά στη πλειοψηφία τους δεν πάσχουν από κάποια παιδική πάθηση. Πάσχουν από παιδική ηλικία. (!) Τα παιδιά ευημερούν καλύτερα σε ένα ευρύ πρόγραμμα σπουδών που αγκαλιάζει τα διάφορα ταλέντα τους, κι όχι ένα μικρό μέρος τους».  

[…] «Η δεύτερη αρχή που ωθεί την ανθρώπινη ζωή ν' ακμάζει είναι η περιέργεια. 

Αν μπορείτε ν' ανάψετε τη σπίθα της περιέργειας σε ένα παιδί, πολύ συχνά μαθαίνει χωρίς καμία περαιτέρω βοήθεια. Τα παιδιά είναι μαθητές εκ φύσεως. Είναι πραγματικό επίτευγμα να σβήσεις αυτήν την ικανότητα, ή να την καταπνίξεις... Η περιέργεια είναι η κινητήρια δύναμη της επιτυχίας.

Τώρα, ο λόγος που το λέω αυτό είναι ότι, ένα απ' τα αποτελέσματα της σημερινής κουλτούρας, αν μπορώ να το πω έτσι, είναι ο απο-επαγγελματισμός των δασκάλων.  Δεν υπάρχει σύστημα στον κόσμο ή σχολείο στη χώρα που να είναι καλύτερο από τους δασκάλους του. Οι δάσκαλοι είναι η ψυχή της επιτυχίας των σχολείων.

Αλλά η διδασκαλία είναι μια δημιουργική διαδικασία. Η διδασκαλία, όταν είναι κατάλληλα σχεδιασμένη, δεν είναι ένα σύστημα χορήγησης. Δεν είσαι εκεί μόνο για να μεταλαμπαδεύεις αφομοιωμένη πληροφορία. Οι σπουδαίοι δάσκαλοι το κάνουν αυτό, αλλά αυτό που επίσης κάνουν είναι να καθοδηγούν, να ερεθίζουν, να προκαλούν, να κινούν την προσοχή.

[…] Βλέπετε, στο τέλος, η εκπαίδευση αφορά τη μάθηση. Εάν δεν μαθαίνεις κάτι, δεν υπάρχει εκπαίδευση. Οι άνθρωποι μπορούν να μιλούν ατέλειωτες ώρες για την εκπαίδευση, χωρίς ποτέ να μιλήσουν για τη μάθηση. Το όλο νόημα της εκπαίδευσης είναι να καταφέρεις να μάθουν οι άνθρωποι. Μπορεί να ασχολείσαι με μια ασχολία αλλά να μην επιτυγχάνεις κάτι… […]

Μπορεί να καταπιάνεσαι με τη διδασκαλία, αλλά να μην την ολοκληρώνεις. Ο ρόλος του δασκάλου είναι να διευκολύνει τη μάθηση. Αυτό είναι όλο. Μέρος του προβλήματος είναι, νομίζω, πως η κυρίαρχη κουλτούρα της εκπαίδευσης, έχει επικεντρωθεί όχι στη διδασκαλία και τη μάθηση, αλλά στην εξέταση. Η εξέταση είναι σημαντική. Οι τυποποιημένες εξετάσεις, έχουν κι αυτές τη θέση τους. Δεν μπορούν όμως να είναι η κυρίαρχη κουλτούρα της εκπαίδευσης. Θα έπρεπε να είναι διαγνωστικές. Να βοηθούν.

Όλα αυτά όμως θα έπρεπε να υποστηρίζουν τη μάθηση, όχι να την καταστέλλουν, όπως γίνεται πολύ συχνά. Έτσι, στη θέση της περιέργειας, αυτό που έχουμε, είναι μια κουλτούρα συμμόρφωσης. Τα παιδιά μας και οι δάσκαλοι ενθαρρύνονται ν' ακολουθούν αλγόριθμους ρουτίνας αντί να διεγείρουν αυτή τη δύναμη της φαντασίας και της περιέργειας».

Πόσο ταυτίζομαι!!!! Κι ας επαναλαμβάνονται κάποια πράγματα, ίσως έτσι να αποτυπωθούν εντέλει...

Σας αποχαιρετώ με τα λόγια του ποιητή:

Κι αν χιονίζει στο πνεύμα

κι αν κρυώνουν οι μεγάλες ιδέες
ο κόσμος πρέπει να προχωρήσει...  
                                           (Νίκος Καρούζος)

(Η τρίτη αρχή κατά Robinson, λόγω τού ότι χρήζει μεγάλης ανάλυσης, θα ακολουθήσει στο επόμενο άρθρο…)